Si u bë Singapori qytet global me ekonomi të suksesshme? Flet për Kosovën sociologu singaporean Chua Beng Huat

Kjo intervistë e realizuar në vitin 2016 është pjesë e një projekti mbi teorinë sociale me ndikim që gjithashtu synon të eksplorojë ndërlidhjen e sociologjisë ndërkombëtare dhe kombëtare përmes konversacioneve me sociologë të shquar. Është realizuar nga Labinot Kunushevci, anëtar i asocuar i Rrjetit të Sociologëve të Rinj të ISA-së, i cili ka përfunduar studimet MA në Sociologji në Universitetin e Prishtinës, Kosovë.

Chua Beng Huat është singaporian. Ashtu si shumica e studentëve në Singapor gjatë ditëve të tij të shkollimit të mesëm, ai ka studiuar për BSc në Biologji dhe Kimi në nivelin fillestar. Pas përfundimit të dipolomimit, ai e kuptoi se jeta e izoluar e një shkencëtari laborator nuk është për të dhe kaloi në studime pasuniversitare në sociologji. Pas marrjes së titujve MA dhe PhD në sociologji nga Universiteti i Yorkut, Kanadë, ai qëndroi në Kanadë dhe dha mësim në Universitetin e Trentit, në Ontario. Ai u kthye në Singapor në vitin 1980 për t’u bërë Drejtor i Njësisë së Kërkimeve Sociale në Bordin e Strehimit dhe Zhvillimit. Ai iu bashkua Departamentit të Sociologjisë në NUS në vitin 1986. Ai u emërua zëvendës profesor në vitin 2009. Ai është i njohur në: teoritë e interpretimit, sociologjinë urbane, kulturën Pop dhe Konsumi, sociologjinë politike, etj. Hulumtimet e tij aktuale janë: Multiracialismi dhe multikulturalizmi (Multiracialism and multiculturalism); Kultura popullore në Azinë lindore dhe ekonomia politike e Singaporit (East Asian pop culture and political economy of Singapore), etj. Librat e tij të njohur janë: Zgjedhjet si kulturë popullore në Azi (Elections as Popular Culture in Asia), 2007; Jeta nuk është e plotë pa blerje: konsumi kulturor në Singapor (Life Is Not Complete Without Shopping: Consumption Culture in Singapore), 2013 etj.

LK: Kam lexuar se Singapori ka një ekonomi shumë të zhvilluar dhe të suksesshme të tregut të lirë. Ai gëzon një mjedis shumë të hapur dhe pa korrupsion, çmime të qëndrueshme dhe një GDP për frymë më të lartë se ajo e shumicës së vendeve të zhvilluara. Papunësia është shumë e ulët. Ekonomia varet shumë nga eksportet, sidomos e konsumatorëve të elektronikës, produktet e teknologjisë së informacionit, pajisjeve mjekësore dhe optike, farmaceutike dhe në transportin e saj të gjallë, të biznesit dhe sektorët e shërbimeve financiare. Pyetja ime është kjo: cili është efekti i globalizmit dhe raporti i Singaporit me vendet tjera, sidomos me vendet perëndimore?

Chua: Të gjitha ekonomitë aziatike të suksesshme janë të orientuara nga eksporti, me ShBA dhe Evropën perëndimore si tregje primare, por tregtia intra-aziatike është duke u rritur në mënyrë të qëndrueshme. Si ekonomi e orientuar nga eksporti, singaporianët nuk shmangin globalizimin, në fakt ata kanë pranuar dhe përqafuar globalizimin sepse bota është tregu i tyre. Singapori si qytet global gjithashtu fton korporatat shumëkombëshe për të investuar dhe për të bërë selinë e tyre rajonale këtu. Për të qenë i suksesshëm në tërheqjen e korporatave multinacionale, Singapori ka zhvilluar infrastruktura shumë të efektshme të telekomunikacionit dhe transportit për lidhjet globale, duke përfshirë një nga aeroportet më efikase në botë. Me përjashtim të atyre në vitet '70 e më lartë, pothuajse të gjithë singaporianët flasin anglisht, kështu që Singapori është i lehtë për të tërhequr korporatat e huaja për të përdorur Singaporin si një qendër për bizneset e tyre rajonale.

LK: Duke qenë se jemi vend i vogël që u bë i pavarur vetëm dhjetë vjet më parë, ne ende ballafaqohemi me sfida të ndryshme, posaçërisht në liberalizimin e vizave dhe integrimin në Bashkimin Evropian. Ky izolim po na krijon pamundësi të lëvizjes së lirë, të kontaktit me shtetet dhe kulturat evropiane, të integrimit në tregun evropian, dhe qasjes në mundësitë evropiane të punës, përderisa 60% të strukturës së popullsisë e kemi nën moshën 25 vjeçare. Ne e ndjejmë nevojën e përkatësisë dhe integrimit në Bashkimin Evropian. Çka do të sugjeronit që ne të bëjmë në mënyrë që Kosova të integrohet në Evropë?

Chua: Zhvillimi i shpejtë ekonomik i Singaporit është pjesërisht një çështje e kohës. Singapori filloi të industrializohej në fillim të viteve 1960, ashtu sikur globalizimi i kapitalizmit industrial që biente, kështu që kishte shumë industri në kërkim të "detit të hapur", vende prodhimi me kosto të ulët të punës, konsum të ulët të mallrave, të tilla si tekstil dhe mallra elektronike. Pra, ne kemi tërhequr shumë investime të huaja direkte. Për të tërhequr korporatat shumëkombëshe këtu, qeveria e Singaporit ishte shumë aktive: bashkë-investoi në sipërmarrje të reja, siguroi ndërprerje të taksave, ofroi ndihmë në gjetjen e tokës dhe hapësirave për fabrika, zvogëloi burokracinë administrative, themeloi Bordin për zhvillim ekonomik, si një agjensi me një ndalesë për të ndihmuar korporatat shumëkombëshe për t’u ngritur. Të gjitha këto janë procese që tani janë duke u përsëritur në vendet e tjera në zhvillim në Azi, të tilla si Vietnami dhe Indonezia.

Për fat të keq, për Kosovën, ekonomia globale kapitaliste është tashmë në recesion të rëndë, kështu që shuma e investimeve të huaja direkte është relativisht e vogël dhe konkurenca është e fortë. Kina me furnizimin e saj të pafund të punës tani është duke e thithur FDI globale për 20 vitet e fundit dhe tani është një vend eksportimi i kapitalit në vetvete. Pra, të njëjtat lloje të mundësive që Singapori i ka pasur në vitet 1960-1980 nuk janë në dispozicion më.

Një nga përbërësit kryesorë të suksesit ekonomik të Singaporit është regjimi shumë i rreptë anti-korrupsion. Udhëheqësit politikë janë të gjithë profesionistë të suksesshëm që mund të bëjnë një jetë të mirë në praktikën private, përfshirë bankierët, avokatët e lartë dhe mjekët. Ata nuk janë politikanë profesional; prandaj ata nuk varen nga zgjedhja për të fituar para. Ata hyjnë në politikë kryesisht si 'shërbyes kombëtar'; kanë pasur shumë ulje të rëndë të të ardhurave për të hyrë në politikë, pavarësisht nga pagat e larta ministrore. Aty ku korrupsioni është zbuluar në mesin e shërbyesve civilë, dënimi është shumë i rëndë, si financiarisht dhe me burg. Mungesa e rezultateve të korrupsionit në një shërbim civil efikas dhe të efektshëm; të gjitha shërbimet publike punojnë në Singapor.

Mungesa e korrupsionit është një nga çështjet më të rëndësishme të Singaporit që i mundësoi atij për t’u zhvilluar më shumë se sa fqinjët e tij të pasur të tillë si Indonezia dhe Malajzia. Unë nuk e di se në çfarë situate është korrupsioni në Kosovë.

Në pikën e pavarësisë sonë politike në vitin 1965, ne gjithashtu kishim papunësi shumë të lartë dhe një popullsi në rritje me arsimim në përgjithësi pak formal. Industrializimi i ultë shumë shpejt ofroi mundësi punësimi për fuqinë punëtore me arsim të ultë. Popullsia e re ishte një avantazh. Qeveria shpenzoi ato pak burime financiare që kishte në zgjerimin e arsimit; buxheti i arsimit është ende pika e dytë më e madhe në buxhetin vjetor kombëtar, vetëm pas mbrojtjes. Arsimi falas në nivelin fillor dhe të mesëm dhe arsimi i përballueshëm terciar, nga politeknika në universitete që prodhojnë fuqi punëtore me arsim të lartë që janë të përshtatshëm për kapitalin dhe teknologjinë e industrisë intenzive - farmaceutike, kërkim shkencor, industritë e financave, petrokimik dhe elektronike të lartë.

Çfarë është e rëndësishme këtu është edukimi në masë që ndërton, hap pas hapi, nga shkalla primare në arsimin e mesëm dhe në mënyrë progresive për arsimin e lartë.

Qasja në vizat e udhëtimit nuk ishte e rëndësishme në fillim për shkak se jo shumë njerëz kishin pasuri për të udhëtuar, as arsim dhe aftësi për të migruar. Pasi u themelua zhvillimi ynë ekonomik, hapja e udhëtimit ndërkombëtar nuk ishte problem, tani singaporianët udhëtojnë pa viza praktikisht kudo, me përjashtim të Koresë së Veriut dhe Indisë, sepse ne kufizojmë udhëtimet e tyre në Singapor gjithashtu. Singapori nuk varet nga migrimi nëpër vende të tjera në kërkim të punësimit. Në vend të kësaj, qeveria solli industritë në Singapor dhe vende pune për qytetarët e saj në shtëpi.

Fatkeqësisht, kombet evropiane lindore, të tilla si Polonia, duket se ka marrë rrugën e shkurtër të dërgimit të qytetarëve të saj në Evropën perëndimore si punëtorë emigrantë në vend se të sjellë zhvillim në vend dhe krijimin e punësimit në shtëpi. Kjo strategji e migrimit të eksportit të punës është tashmë në vështirësi pasi vendet pritëse janë gjithnjë e më armiqësore ndaj emigrantëve, gjë që shpjegon Brexit. Duke parë në Azinë juglindore, politikanët në vendet që eksportojnë qytetarët e tyre si punëtorë migrues bëhen dembel në krijimin e vendeve të punës në shtëpi dhe bëhen të varur nga dërgesat e shtetasve të tyre jashtë vendit për një pjesë të konsiderueshme të rishikimit vjetor kombëtar, por në ndërkohë krijojnë shpërbërjen sociale të institucionit të familjes./EPIQENDRA.COM